Συναισθηματική Χειραγώγηση

«Ο φόβος είναι ένα πρωταρχικό συναίσθημα που έχει την δύναμη να μας κλέψει την ικανότητα να σκεφτόμαστε ορθολογικά.» -A.B. Admin

Οι πιο επιδέξιοι και επικίνδυνοι χειριστικοί άνθρωποι είναι αυτοί που συμπεριλαμβάνονται στην «σκοτεινή τριάδα» της ψυχολογίας. Οι ψυχοπαθητικές, ναρκισσιστικές και Μακιαβελικές προσωπικότητες υστερούν στην ενσυναίσθηση σκόπιμα προγραμματισμένο τρόπο σε άλλους ανθρώπους και καταστάσεις για προσωπικό τους όφελος, ανεξάρτητα από το τι θα προκαλέσουν σε κάποιον άλλον. Τείνουν να είναι αδιάφοροι, αναίσθητοι, επιθετικοί και ευκαιριακοί άνθρωποι, που χρησιμοποιούν άλλους ανθρώπους και ενεργούν εναντίον τους για να επιτύχουν δικούς τους σκοπούς. Είναι πολύ πιθανό να έχετε ένα μέλος της «σκοτεινής τριάδας» ως σύντροφο, φίλο, γείτονα, συγγενή, συνάδελφο ή αφεντικό.

Τέτοιες χειραγωγικές συμπεριφορές μπορεί να χρησιμοποιηθούν επίσης και από άτομα χωρίς σοβαρές διαταραχές, με τον ίδιο σκοπό (να πάρουν αυτό που θέλουν), χωρίς κάποια κακόβουλη πρόθεση και μερικές φορές χωρίς καμία επίγνωση του τι κάνουν.

Η χειραγώγηση επηρεάζει αρνητικά την ικανότητα σας να λαμβάνετε συνειδητά αποφάσεις και στο να ενεργείτε με δικές σας πρωτοβουλίες, σύμφωνα με τις προσωπικές σας αξίες και όρια. Με άλλα λόγια, η χειριστικότητα σας κάνει να κάνετε πράγματα που διαφορετικά δεν θα κάνατε.

Στην χειρότερη των περιπτώσεων, ο συναισθηματικός χειρισμός μειώνει μεθοδικά την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση σας και βλάπτει την εμπιστοσύνη σας προς τις δικές σας αντιλήψεις. Μπορεί να σας κάνει να συμβιβαστείτε ακούσια σε σημείο να χάσετε τον αυτοσεβασμό σας και να αναπτύξετε μια διαστρεβλωμένη ιδέα της πραγματικότητας. Λόγω αυτού, η άμυνα σας εξασθενεί ή αφοπλίζεται πλήρως και σας αφήνει ακόμα πιο ευάλωτους σε περαιτέρω χειραγώγηση.

Είναι σημαντικό να διακρίνουμε την υγιή κοινωνική επιρροή από τον ψυχολογικό χειρισμό. Η υγιής επιρροή εμφανίζεται μεταξύ των περισσότερων ανθρώπων και αποτελεί μέρος της δημιουργίας σχέσεων. Στον ψυχολογικό χειρισμό, ένα άτομο χρησιμοποιείται προς όφελος ενός άλλου. Ο χειριστής δημιουργεί σκόπιμα μια ανισορροπία.

Οι άνθρωποι που έχουν χειριστικές προσωπικότητες ή χρησιμοποιούν χειριστικές συμπεριφορές, συνήθως, βιώνουν συναισθήματα ανασφάλειας, ακόμα κι αν συχνά φαίνονται άτομα με αυτοπεποίθηση.

Πως συμπεριφέρονται οι χειριστικοί άνθρωποι;

Παρακάτω ακολουθεί μια λίστα με συνηθισμένες χειριστικές συμπεριφορές και τακτικές. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι δεν μπορούν όλοι να ενεργούν σκόπιμα με τους ακόλουθους τρόπους. Ανεξαρτήτως αυτού, είναι σημαντικό να αναγνωρίζετε αυτές τις συμπεριφορές σε καταστάσεις όπου διακυβεύονται τα δικαιώματα, τα ενδιαφέροντα και η ασφάλεια σας.

Τακτικές ελέγχου

• Θετική ενίσχυση – περιλαμβάνει επαίνους, επιφανειακή γοητεία, επιφανειακή συμπάθεια (δάκρυα κροκοδείλου) και γίνονται υπερβολικά απολογητικοί. Προσπαθούν να προσφέρουν χρήματα, δώρα και έγκριση. Δίνουν την προσοχή τους σε σας, μέσω διάφορων εκφράσεων προσώπου, όπως χαμόγελα.

• Αρνητική ενίσχυση – περιλαμβάνει πολύ γκρίνια, φωνές, σιωπηλή μεταχείριση, βρισιές, συναισθηματικό εκφοβισμό. Προκαλούν συναισθήματα ενοχής, θλίψης, κλαίνε συχνά και παίζουν το παιχνίδι του θύματος.

• Διακοπτόμενη ή μερική ενίσχυση – η μερική ή διακοπτόμενη αρνητική ενίσχυση μπορεί να δημιουργήσει ένα αποτελεσματικό κλίμα φόβου και αμφιβολίας στο θύμα, όπως νιώθουν πολλοί άνθρωποι σε επικίνδυνες καταστάσεις, όπως μια ληστεία. Η μερική ή διακοπτόμενη θετική ενίσχυση μπορεί να ενθαρρύνει το θύμα στο να επιμένει – αυτό συχνά γίνεται στις μορφές τζόγου, όπου είναι πιθανό να κερδίζει το άτομο χρήματα ξανά και ξανά, αλλά να εξακολουθεί να χάνει χρήματα συνολικά.

• Τιμωρία – οι άνθρωποι που προσπαθούν να σας χειριστούν συναισθηματικά θα χρησιμοποιήσουν την τεχνική της τιμωρίας αν δεν φαίνεται να ανταποκρίνεστε στους προαναφερθέντες τρόπους. Αυτές οι τιμωρίες μπορεί να περιλαμβάνουν μερικά από τα ακόλουθα:

• Φωνές

• Σιωπηλή μεταχείριση

• Γκρίνια

• Εκφοβισμός

• Συναισθηματικός εκφοβισμός

• Απειλές

• Βρισιές

• Κλάματα

• Θυματοποίηση

• Πρόκληση ενοχής

Ένας χειριστικός άνθρωπος γνωρίζει ότι αυτός ο τύπος συναισθηματικού εκβιασμού θα σας κάνει τελικά να λυγίσετε. Έτσι, χρησιμοποιούν μεθόδους για να επιτύχουν τις απαιτήσεις τους.

• Δοκιμή τραυματικής μάθησης – χρησιμοποιώντας λεκτική βία, εκρηκτικό θυμό ή άλλη εκφοβιστική συμπεριφορά για να αποδειχθεί η κυριαρχία και η ανωτερότητα. Ακόμα και μία μόνο τέτοια συμπεριφορά ίσως είναι αρκετή για να σας προετοιμάσει ή να σας εκπαιδεύσει να αποφεύγετε την αναστάτωση, την αντιμετώπιση και την εναντίωσή σας απέναντι τους.

• Ψέματα – είναι δύσκολο να πούμε αν κάποιος ξαπλώνει την στιγμή που λέει ότι το κάνει. Οι χειριστικοί άνθρωποι ψεύδονται αρκετά συχνά. Η αλήθεια μπορεί να φανεί αργότερα ή όταν είναι πολύ αργά.

• Ψέματα μέσω παράληψης – πρόκειται για μια πολύ λεπτή μορφή ψέματος, παραλείποντας ένα σημαντικό μέρος της αλήθειας. Αυτή η τεχνική χρησιμοποιείται επίσης στην προπαγάνδα.

• Άρνηση – οι χειριστικοί άνθρωποι αρνούνται ότι έχουν κάνει κάτι λάθος.

• Εκλογίκευση – μια δικαιολογία που θα χρησιμοποιηθεί από έναν χειριστικό άνθρωπο για να επισημάνει την ακατάλληλη συμπεριφορά κάποιου.

• Ελαχιστοποίηση – πρόκειται για έναν τύπο άρνησης σε συνδυασμό με την εκλογίκευση. Ο χειριστής ισχυρίζεται ότι η συμπεριφορά του δεν είναι επιβλαβής ή ανεύθυνη, όπως μπορεί να πρότεινε κάποιος άλλος, για παράδειγμα, λέγοντας ότι η προσβολή ήταν αστείο.

• Επιλεκτική προσοχή ή μη προσοχή – ο χειριστής αρνείται να δώσει προσοχή σε οτιδήποτε μπορεί να μην του αρέσει ή να μην τον «βολεύει», λέγοντας πράγματα όπως «δεν θέλω να ακούσω», «δεν είμαι σε θέση να ακούσω» κτλ.

• Περισπασμός – ο χειριστής δεν δίνει μια ευθεία απάντηση σε μια ερώτηση και αντ’ αυτού κάνει εκτροπές, οδηγώντας τη συζήτηση σε άλλο θέμα.

• Αποφυγή – παρόμοια με τον περισπασμό, αλλά δίνοντας άσχετες και αόριστες απαντήσεις.

• Κρυμμένος εκφοβισμός – ο χειριστής κάνει το άτομο αμυντικό χρησιμοποιώντας κρυφές (διακριτικές, έμμεσες ή σιωπηρές) απειλές.

• Ενοχές – ένα ιδιαίτερο είδος εκφοβισμού. Ένας χειριστικός άνθρωπος κάνει το «θύμα» του να νιώθει ότι δεν νοιάζεται αρκετά, είναι πολύ εγωιστής ή άλλα παρόμοια πράγματα. Αυτό συνήθως οδηγεί το άλλο άτομο να αισθάνεται άσχημα, διατηρώντας μια αυτό-αμφιβολία, άγχος και ενοχές.

• Ντροπή – ο χειριστικός άνθρωπος χρησιμοποιεί τον σαρκασμό ή την υποτίμηση για να αυξήσει τον φόβο και την αυτό-αμφιβολία του άλλου ατόμου. Οι χειριστές χρησιμοποιούν αυτήν την τακτική για να κάνουν τους άλλους να αισθάνονται αναξιόπιστοι. Η τακτική της ντροπής μπορεί να είναι πολύ απλή, όπως ένα άγριο βλέμμα, δυσάρεστος τόνος φωνής, ρητορικά σχόλια, διακριτικός σαρκασμός.

• Παίζοντας τον ρόλο του θύματος – άτομα με χειριστικές συμπεριφορές παρουσιάζουν τους εαυτούς τους σαν θύματα περιστάσεων ή συμπεριφορών άλλων προκειμένου να κερδίσουν τον οίκτο, την συμπάθεια ή να προκαλέσουν συμπόνια. Οι άνθρωποι με συνείδηση και συναισθήματα φροντίδας δεν αντέχουν να βλέπουν άλλους να υποφέρουν και έτσι ένας χειριστικός άνθρωπος μπορεί εύκολα να προκαλέσει εμπάθεια.

• Δυσφήμιση «θύματος» - περισσότερο από κάθε άλλη, αυτή η τακτική είναι ένα ισχυρό μέσο για να βάλει το «θύμα» του σε θέση άμυνας ενώ ταυτόχρονα να καλύψει την δική του επιθετική πρόθεση.

• Αποπλάνηση – οι χειριστικοί άνθρωποι χρησιμοποιούν την γοητεία, τον έπαινο ή την κολακεία για να μειώσουν τις άμυνες των άλλων και να τους εμπιστευτούν.

• Προβολή – οι χειριστικοί άνθρωποι συνήθως δεν παραδέχονται ότι κάνουν λάθος, ή ότι πάει κάτι λάθος με αυτούς, αλλά συχνά κατηγορούν τους άλλους.

• Προσποίηση της αθωότητας – ο χειριστής προσπαθεί να προτείνει ότι, οποιαδήποτε ζημιά κι αν έκανε δεν έγινε επίτηδες ή ότι δεν έκανε αυτό για το οποίο κατηγορείται. Αυτή η τακτική κάνει τους άλλους να αμφισβητούν την δική τους κρίση και πιθανώς την δική τους λογική.

• Προσποιούμενοι τους μπερδεμένους – ο χειριστής προσπαθεί να το παίξει χαζός και μπερδεμένος για ένα ζήτημα που γνωστοποιείται.

Θα λήξω αυτό το άρθρο εμπνευσμένη από την Adelyn Birch, γράφοντας μια λίστα με τα βασικά δικαιώματα σας, όπου οι χειριστικοί άνθρωποι προσπαθούν πολύ για να ξεχάσετε.

1. Έχω το δικαίωμα να έχω τις ανάγκες μου και τα συναισθήματα μου να είναι εξίσου σημαντικά με αυτά των άλλων.

2. Έχω το δικαίωμα να βιώσω και να εκφράσω τα συναισθήματα μου, αν το επιλέξω.

3. Έχω το δικαίωμα να ΜΗΝ είμαι υπεύθυνος για τα συναισθήματα των άλλων.

4. Έχω το δικαίωμα να εκφράσω τις απόψεις μου, αν το επιλέξω.

5. Έχω το δικαίωμα να καθορίσω τις δικές μου προτεραιότητες.

6. Έχω το δικαίωμα να είμαι ανεξάρτητος από τους άλλους.

7. Έχω το δικαίωμα να αποφασίζω εγώ πως θα περνάω τον χρόνο μου.

8. Έχω το δικαίωμα να επιλέξω εγώ τον τρόπο ζωής μου.

9. Έχω το δικαίωμα να αλλάξω τον τρόπο ζωής μου, τον εαυτό μου, τις συμπεριφορές μου, τις αξίες μου, την κατάσταση της ζωής μου και το μυαλό μου.

10. Έχω το δικαίωμα να κάνω λάθη και να τα παραδεχτώ χωρίς να αισθάνομαι ταπεινωμένος.

11. Έχω το δικαίωμα να μεγαλώσω ως άνθρωπος και να αποδεχτώ νέες προκλήσεις.

12. Έχω το δικαίωμα να επιλέξω με ποιον θα περνάω τον χρόνο μου και με ποιον θα μοιράζομαι το σώμα μου.

13. Έχω το δικαίωμα να ζητάω να με αντιμετοπίζουν με αξιοπρέπεια και σεβασμό σε όλες τις σχέσεις μου.

14. Έχω το δικαίωμα να ζητήσω αυτό που θέλω.

15. Έχω το δικαίωμα να πω «δεν καταλαβαίνω» ή «δεν ξέρω» χωρίς να νιώθω ταπεινωμένος.

16. Έχω το δικαίωμα να πω «όχι» και να θέτω τα όρια μου χωρίς να αισθάνομαι ένοχος.

17. Έχω το δικαίωμα να περιμένω ότι θα τηρούνται τα όρια μου.

18. Έχω το δικαίωμα να απομακρυνθώ από τοξικές ή καταχρηστικές σχέσεις.

19. Έχω το δικαίωμα να έχω αυτά τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα και να τα υποστηρίζω.

Τα βασικά σας δικαιώματα είναι θεμέλιο των προσωπικών σας ορίων. Εάν έχετε στο μυαλό σας συνέχεια αυτά τα δικαιώματα, δεν θα γίνεται εύκολα θύμα ενός χειριστικού ανθρώπου. Ωστόσο, αν διαβάζοντας αυτό το άρθρο νιώθετε θύμα ή ακόμα και θύτης στις διαπροσωπικές σας σχέσεις θα σας βοηθούσε πολύ να μιλήσετε και να συμβουλευτείτε κάποιον επαγγελματία του κλάδου της ψυχικής υγείας.

Βιβλιογραφία

Birch, A. (2015). 30 Covert Emotional Manipulation Tactics: How Manipulators Take Control in Personal Relationships. Adelyn Birch.

Braiker, H. B. (2004). Who's pulling your strings. McGraw Hill.

Ni, P. (2004). How to Successfully Handle Manipulative People. Preston Ni Communication.

Nielsen, S. (2015). Manipulation: How to recognize and outwit emotional manipulation and mind control in your relationships (3rd Ed.).

Simon, G. K., & Foley, K. (2011). In sheep's clothing: Understanding and dealing with manipulative people. Tanto

r Audio.