Μια μέρα όπως όλες οι άλλες...

Οι περισσότεροι από μας έχουμε γνωρίσει με κάποιον τρόπο την απώλεια. Άλλες φορές είναι γλυκιά και άλλες πικρή. Η απώλεια δεν έρχεται πάντα παρέα με τον θάνατο. Κάποιες φορές την βιώνουμε χωρίς καν να το καταλαβαίνουμε. Ίσως γιατί εκείνες της φορές μας γλυκαίνει... Άλλες φορές πονάει, οπότε γίνεται απόλυτα αντιληπτή… Υπάρχουν άνθρωποι που μπορούν να την διαχειριστούν και υπάρχουν άλλοι που τους ισοπεδώνει.

Τι είναι η απώλεια;

Η απώλεια είναι μια κεντρική έννοια στις κοινωνικές και συμπεριφορικές επιστήμες και σχετίζεται με μια τεράστια ποικιλία φαινομένων, όπως με μια χρόνια ασθένεια, με τον θάνατο, με την διάλυση μιας σχέσης, με διάφορους αυτοτραυματισμούς ή αυτό – επιθέσεις. Η απώλεια είναι μια γενική έννοια που περιλαμβάνει πιο συγκεκριμένες έννοιες, όπως το τραύμα και το άγχος. Το τραύμα αναφέρετε σε ακραίες ψυχολογικές αντιδράσεις σε καταστάσεις απώλειας, όπως αυτές που αφορούν την βία ή την απώλεια ενός κοντινού ατόμου. Το άγχος αναφέρετε σε μια δυσάρεστη κατάσταση συναισθηματικής διέγερσης που οι άνθρωποι βιώνουν σε καταστάσεις που αντιλαμβάνονται ως επικίνδυνες ή απειλητικές για την ευτυχία τους. Η απώλεια ή η αναμενόμενη απώλεια κάτι πολύτιμου είναι το βασικό κλειδί στις εμπειρίες και τραύματος και άγχους.

Η απώλεια μπορεί να οριστεί ως μια μείωση πηγών του εκάστοτε ατόμου, οι οποίες συνεπάγονται έναν βαθμό συναισθηματικής εμπλοκής. Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος μπορεί να μην νιώσει την απώλεια όταν χάσει έναν φίλο που πίνουν μαζί (ή αλλιώς drinking buddy) και μιλάνε για αθλητικά. Ωστόσο, αν χάσει έναν φίλο που πίνουν μαζί και συζητούν για προσωπικές και συναισθηματικές πτυχές του εαυτού τους μπορεί να γίνει αντιληπτό ως μια συναισθηματική εξασθένιση και ως μια μεγάλη απώλεια. Εκτός από την μείωση των «πηγών», ένα δεύτερο και ίσως βασικό μέρος της απώλειας είναι η αίσθηση του «κάτι λείπει». Παραδείγματος χάρη, μία κοπέλα που ερωτεύεται τρελά έναν ‘δημοφιλή’ συμμαθητή της, αλλά αργότερα μαθαίνει ότι τα έχει με πολλές κοπέλες ταυτόχρονα (αν σε κάτι είμαι καλή, αυτό είναι τα παραδείγματα). Αυτή η κοπέλα μπορεί να νιώσει ότι κάτι που ήταν μέρος της ζωής της, έχει πλέον χαθεί. Οι μεγάλες προσδοκίες της διαλύονται, χάνονται οι ελπίδες της και χαλάνε τα σχέδια της. Η απώλεια είναι μία κεντρική, συνηθισμένη εμπειρία σε όλες τις ανθρώπινες σχέσεις και όχι μόνο. Την απώλεια μπορεί να την βιώσει κάποιος που χάνει την δουλειά του, το σπίτι του κτλ..

Η απώλεια μπορεί να είναι τόσο υποκειμενική όσο και αντικειμενική. Υποκειμενική γίνεται μέσω της απόδοσης του νοήματος που της δίνεται από τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά σε μια κατάσταση που είναι κρίσιμη και πρέπει να αντιμετωπιστούν οι αρνητικές συνέπειες της απώλειας. Για παράδειγμα (ναι ναι, τα καλύτερα μου), μερικοί άνθρωποι μπορούν να μειώσουν το συναίσθημα απώλειας εάν χάσουν το σπίτι τους από μια φυσική καταστροφή, αλλά κανένα μέλος της οικογένειας δεν τραυματιστεί. Σε ένα παράλληλο σύμπαν, μπορεί να αυξήσουν αυτό το συναίσθημα, σκεπτόμενοι τον πρακτικό χαμό, όπως την απώλεια των αναμνηστικών τους και τον τόπο που μπορεί να είχε πολλές θετικές αναμνήσεις για τους ίδιους. Η αντικειμενική απώλεια πορεύεται σε άλλα επίπεδα, εξίσου σημαντικά. Όταν ένα άτομο έχει χάσει κάποιες εγκεφαλικές λειτουργίες, όπως την μνήμη του, μπορεί ο ίδιος να μην καταλαβαίνει την σημαντικότητα της απώλειας αυτής, αλλά την καταλαβαίνουν και την αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι γύρω του.

{Οι πληροφορίες στο παραπάνω περιεχόμενο ισχύουν και για τον θάνατο. Μόνο που εκεί τα πράγματα συμβαίνουν σε εντονότερο βαθμό. Πάλι όμως υπάρχει η προσωπική αντίληψη του καθενός. Οι άνθρωποι δεν θα διαχειριστούν με τον ίδιο τρόπο τον θάνατο. Ο στόχος όμως του άρθρου αυτού δεν είναι να μιλήσουμε για τον θάνατο, αλλά να κατανοήσουμε την απώλεια. Φυσικά, δεν απέχουν πολύ μεταξύ τους μιας και συνδέονται άμεσα. Ο θάνατος, όμως, έχει περισσότερες πτυχές και χρειάζεται ξεχωριστή και ίσως λίγο πιο φιλοσοφική ανάλυση.}

Αντιμετώπιση… (;)!

Μία από τις σημαντικότερες έννοιες στην έρευνα της απώλειας είναι ο τρόπος αντιμετώπισης και οι προσεγγίσεις σχετικά με αυτήν. Πίσω από τις προσεγγίσεις αυτές υπάρχουν κάποιες ιδέες που θεωρούν σημαντικό την αύξηση του συναισθηματικού ελέγχους και την αύξηση της ιδέας της αποδοχής (είναι παντού και μας στοιχειώνει). Όταν το άτομο που βιώνει την απώλεια ‘ανοίγετε΄ συναισθηματικά, ανεξάρτητα με το αν ανοίγετε σε έναν δικό του άνθρωπο ή σε ένα ημερολόγιο, μπορεί να ξεκινήσει την διαδικασία ανακούφισης αυτού του πόνου, αλλά και την διαδικασία ελέγχου των συναισθημάτων του. Ακούγοντας τον ίδιο του τον εαυτό να λέει τα συναισθήματα του, τα συνειδητοποιεί ευκολότερα, άρα τα τροποποιεί και πιο εύκολα (όπως και αν γράφεις και διαβάζεις τις σκέψεις του). Έχω αυτήν την προσωπική αντίληψη, του ότι όταν μαθαίνεις τι είναι αυτό που νιώθεις και γιατί το νιώθεις, το αποκρυπτογραφείς πιο εύκολα. Χάνει λίγο την δύναμη που ασκεί πάνω σου και παίρνεις εσύ το πάνω χέρι. Επιπλέον, η διαδικασία αυτή μπορεί να ξεκινήσει μέσω της αναζήτησης ενός συμβούλου ή την υποστήριξη μιας άλλης φροντίδας. Όταν βιώνουμε δύσκολες ή κρίσιμες καταστάσεις δεν είναι εύκολο από την πρώτη κιόλας στιγμή να έχουμε τον έλεγχο αυτών. Το να ζητάμε βοήθεια από κάποιον επαγγελματία ή από κάποιον δικό μας άνθρωπο δεν μας κάνει αδύναμους. Αντιθέτως, μας καθιστά πιο συνειδητοποιημένους και αργότερα είναι η απόφαση αυτή που μας κάνει και πιο δυνατούς.

Ότι κι αν είναι σημασιολογικά ή επιστημονικά η απώλεια, όπως μου είπε και ένα αγαπημένο μου πρόσωπο που την έχει βιώσει, ότι αλλαγές κι αν υπάρχουν μέσα σου ή στον περίγυρο σου, είναι μια μέρα σαν όλες τις άλλες. Ζεις με αυτήν.

Βιβλιογραφία

John, B. (1980). Attachment and Loss, Volume iii. Loss: Sadness and Depression.

Walsh, K. (2011). Grief and loss: Theories and skills for the helping professions. Pearson Australia Pty Limited.

Reis, H. T., & Sprecher, S. (Eds.). (2009). Encyclopedia of Human Relationships: Vol. 1. Sage.